درباره آذربایجان

درباره کشور آذربایجان

-

جمهوری آذربایجان (به ترکی آذربایجانی : Azərbaycan Respublikası) واقع در قفقاز جنوبی و در مرز میان شرق اروپا و غرب آسیا می‌باشد. پایتخت آذربایجان باکو می‌باشد که بزرگترین شهر آن نیز محسوب می‌شود. کشور ایران در جنوب، ارمنستان و ترکیه در غرب، گرجستان در شمال غربی و روسیه در شمال آذربایجان قرار دارند. همچنین این کشور دارای مرز آبی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در کناره دریای خزر است. جمعیت اذربایجان حدودا 13 درصد از جمعیت کل جهان را در می‌گیرد و زبان رسمی این کشور ترکی آذربایجانی است.

این سرزمین تا حدود دویست سال پیش جزو کشور ایران بود ولی در جنگ‌های ایران و روسیه، طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای به روسیه ملحق شد. با فروپاشی امپراتوری روسیه، جمهوری دمکراتیک آذربایجان که در ۲۸ می سال ۱۹۱۸ تأسیس شد، در سال ۱۹۲۰ با حمله ارتش سرخ به باکو، به اتحاد شوروی ضمیمه شد و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در روز ۳۰ آگوست سال ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد.

نوع حکومت جمهوری آذربایجان، جمهوری پارلمانی چند حزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. این جمهوری سکولار بوده و از سال ۲۰۰۱ به عضویت شورای اروپا درآمده‌است.

جغرافیا

جمهوری آذربایجان کشوری محصور در خشکی است که در جنوب رشته کوه‌های قفقاز و شمال رودخانه ارس واقع شده ‌است. این کشور در پیرامون دریای خزر، که یک دریای بسته ‌است، واقع شده و طول خط ساحلی آن ۸۰۰ کیلومتر می‌باشد. ۴۰ رصدد از مساحت جمهوری آذربایجان را کوه‌هایی در بر گرفته است. سه رشته‌کوه قفقاز بزرگ در شمال، قفقاز کوچک در غرب و کوه‌های تالش، جنوب این کشور را احاطه کرده و بلندترین نقطه آن، قله کوه بازاردوزو (Bazardüzü) با ارتفاع ۴۴۶۶ متر است. نواحی میانی این کشور نیز شامل جلگه‌های آران مرکزی، مغان و میل و سواحل دریای خزر کم ارتفاع و پست بوده و ارتفاع در پست‌ترین قسمت، ۲۸ متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است. همچنین تنوع زیستی و گیاهی در آذربایجان بسیار زیاد است. به گونه‌ای که تنها بیش از ۴۵۰۰ گونه گیاه در کوهستان‌های آذربایجان دیده می‌شود.

آب و هوا

جمهوری آذربایجان از تنوع آب و هوایی بسیاری برخوردار است. به‌طوری‌که از ۱۱ ناحیه آب و هوایی، ۹ گونه مختلف در آذربایجان وجود دارد. دمای متوسط در مناطق جلگه‌ای شمال و شرق کشور در زمستان تا ۶ درجه سانتیگراد و در تابستان به ۳۶ درجه سانتیگراد می‌رسد. این در حالی است که زمستان‌ها در مناطق کوهستانی غربی، تا منفی ۹ درجه و در تابستان به ۱۲ درجه سانتیگراد می‌رسد. پایین‌ترین دمای مطلق در اردوباد ۳۳- درجه سانتیگراد و بالاترین دمای مطلق ۴۶ درجه سانتیگراد در جلفا ثبت شده ‌است. به‌طور کلی شمال و شرق کشور دارای آب و هوای نسبتاً خشک و کوهستانی می‌باشد. در حالیکه جنوب شرقی آب و هوای مرطوب و ملایم‌تری دارد. مناطق غربی، شمالی و جنوبی شامل قره‌باغ و شمال‌شرقی جمهوری خودمختار نخجوان، دامنه کوه‌های قفقاز و ناحیه لنکران-آستارا و کوه‌های تالش بسیار مرطوب هستند. بیشترین میزان بارش سالانه در لنکران، به میزان ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌متر و کمترین میزان بارش سالانه به میزان ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلی‌متر در آبشوران روی می‌دهد. مناطق مرکزی شامل جلگه‌های وسیع و مستعد کشاورزی است که توسط رود کورا و ارس آبرسانی می‌شوند.

فرهنگ و هنر

فرهنگ مردم جمهوری آذربایجان بنا به موقعیت جغرافیایی و میراث تاریخی متأثر از فرهنگ‌های مختلف منطقه قفقاز و خاورمیانه از جمله فرهنگ‌های ایرانی، ترکی، روسی و اسلامی است. در سال ۲۰۰۹ باکو از طرف سازمان‌های یونسکو به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شد و امروزه فرهنگ غربی با شدت بسیار رایج می‌گردد. بجز اکثریت آذربایجانی اقوام متفاوتی همچون ارمنی‌ها، کردها و تالشی‌ها در جنوب و شرق و لزگی‌ها و یهودی هاو تات‌ها در شمال به رنگارنگی زبان‌ها و فرهنگ رایج افزوده‌اند. نرخ باسوادی در این کشور ۹۸٪ ذکر شده‌است. برگزاری جشن نوروز و موسیقی مقام نشانه‌های نزدیکی و تأثیر ماندگار و تاریخی به فرهنگ ایرانی هستند. از لحاظ ادبیات نیز شعرایی مانند خاقانی شروانی و نظامی گنجوی از خاک جمهوری آذربایجان فعلی برخاسته‌اند و تأثیرهای اساسی در ادبیات فارسی داشته‌اند.

اقتصاد آذربایجان

در اواخر سال ۲۰۲۴ تولید ناخالص داخلی (GDP) در آذربایجان توسط اقتصاد جهانی، ‌305 بیلیون دلار تخمین زده شده است که ۳۷٪ بیشتر از برآوردهای رسمی است.

جمهوری آذربایجان در مقایسه با جمهوری‌های تازه استقلال یافته اطراف خود در اثر بهره‌برداری از منابع نفتی که در سال 2024 برابر 239 میلیون دلار بوده‌ است (که حدود یک درصد از ذخایر اثبات شده جهان)، یک صادرکننده محصولات گازی در منطقه محسوب می‌شود. با وجود این بعد از استقلال این کشور، تورم فزاینده ناشی از آثار جنگ قره‌باغ همراه با سیاست‌های آزادسازی قیمت‌ها و خصوصی‌سازی اقتصاد موجب شد که مردم آذربایجان تحت فشارهای شدید اقتصادی قرار گیرند و قدرت خرید آن‌ها کاهش یابد. ولی از سال ۱۹۹۶ میلادی، افزایش درآمدهای حاصل از قراردادهای نفتی بین‌المللی، روند رو به رشد سرمایه‌گذاری خارجی، اعتبارات صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و مساعدت کشورهای اروپایی موجب شد تا اقتصاد نابسامان این کشور کمی بهبود یابد.

جمهوری آذربایجان برای ثبات بخشیدن به اوضاع اقتصادی با کمک صندوق بین‌المللی دو برنامه اقتصادی را به اجرا درآورده و توانسته‌است میزان تورم را کاهش دهد. میزان تورم در این کشور از ۴۱۱ درصد در سال ۱۹۹۵ میلادی به ۲۰ درصد در سال ۱۹۹۶ میلادی و ۷/۳ درصد در سال ۱۹۹۷ و صفر درصد در سال ۱۹۹۸ میلادی و (۵-) درصد در نیمه نخست سال ۲۰۰۰ میلادی کاهش یافته‌است.

در سال ۲۰۰۸ میلادی جمهوری آذربایجان بنا به گزارش بانک جهانی برترین کشور از حیث اجرای برنامه‌های اصلاحات اقتصادی میان ۱۰ کشور محاسبه شده (ده کشوری که جزئیات اطلاعات اقتصادی خود را در اختیار بانک جهانی قرار دادند) بوده ‌است و در رتبه نخست قرار گرفت.